Door Karina Palosi, bestuurslid ISOC NL
Je bent pas oud als je niet meer bereid bent om nieuwe dingen te leren, vertel ik mezelf, wanneer zelfs koffie niet meer helpt in het gevecht tegen tijd en de zwaartekracht. Het rimpelt al hier en daar, maar ik ben trots om nog bereid te zijn toe te geven dat ik er weer eens even helemaal niets van begrijp.
Ook al ontwikkelt de wetenschap en technologie zich in een razende tempo, evolutionair gezien zijn we “geleidelijk” afgesteld met een voorkeur voor “simpel”. Niet iedereen wil voortdurend in verwarring zijn over wat er allemaal mogelijk is en hoe dat dan allemaal werkt. Bijvoorbeeld als je in de 21ste eeuw aan iemand vertelt dat je kunstenaar bent, vragen nog steeds acht van de tien mensen wat je dan schildert. Oh, digitale kunst. Is dat iets met… eh, websiteontwerp…?
Ondertussen kan je culturele waarde-eenheden op de blockchain vastleggen als belegging, worden memes steeds meer als volwaardige uitdrukkingen gezien, en vormen kunstenaars en AI onverslaanbare teams – zoals schaakmeesters dat doen bij centaur schaken (sinds Gary Casparow het verloor tegen Deep Blue. If you can’t beat them, join them ¯\_(ツ)_/¯).
Technologie ontwikkelt zich sneller dan het kan worden onderzocht door kunstenaars, wetenschappers, of wat dat betreft schaakmeesters.
Neem nou de NFT ofwel de Non Fungible Tokens. Het bestaat al sinds 2015 maar zijn in 2020 pas echt in trek geraakt. Ongetwijfeld heeft het meer lagen dan hieronder beschreven, maar het idee is dat deze digitale culturele eenheden op een blockchain zoals Ethereum worden opgeslagen en ze daar verhandeld kunnen worden. Het gaat om digitale kunst, muziek, items uit videogames en hoogtepunten uit de sport. Het zijn videoclips, afbeeldingen, en andere files. Ze zijn allemaal uniek, en dit is blijkbaar een nieuwe vorm van opslag van waarde. Ze menen het serieus: Nyan Cat was in februari 2021 voor bijna $600.000, of wel 300 ETH (Ether, de cryptocurrency) verkocht. Dus de kat in een poptart die een regenboog achter zich latend eeuwig onderweg is door het heelal van het internet, deze iconische reiziger van de memosphere zit vast op de blockchain, in iemands bezit. Toch een beetje jammer.
Nu er marktplatsen zijn die de werken verzamelen, blijkt een verbazingwekkende hoeveelheid digitale kunst te bestaan. Kijk maar op KnownOrigin, Rarible, Makersplace, Nifty, Superrare of op OpenSea. Bij deze laatste kan je ook meteen je eigen marktplaats bouwen. Één van de marktplaatsen, een VR onderneming, heeft ook de Museum of Crypto Art gebouwd, het is in de browser te bezichtigen. Terabytes aan digitale kunst, ga gerust kijken, ik wacht wel even hier.
Er zijn ook kunstenaars die er onafhankelijk werk van maken, zoals Jonas Lund, die zijn eigen token heeft uitgegeven, de Jonas Lund Token ofwel JLT. Zie https://jlt.ltd/ en https://jonaslund.com/works/jonas-lund-token-jlt/. Je kan in de kunstpraktijk van de kunstenaar beleggen en vervolgens als aandeelhouder ook inspraak hebben in de koers van de onderneming. Het verhaal is oud, mecenas koopt kunstenaar, maar de technologie is nieuw en op een aantrekkelijke wijze ontoegankelijk.
Andere kunstenaars vinden het maar lastig. Eindelijk kan je rijk worden met je kunst, je kan eindelijk je auteurschap voor eeuwig vastleggen, allebei onvoorstelbaar tot heden, maar tegelijkertijd gaat het ten koste van de planeet. Cryptoptechnologie is niet “een beetje slecht voor het milieu”, neen, de drop van één zo’n kunstwerk kan makkelijk gelijk staan aan twee jaar energieverbruik door de kunstenaar – en zonder planeet wordt eeuwige roem en rijkdom ook precair. De Zuckermusk en Jezos types lijken hierop Mars als oplossing te hebben bedacht, en misschien gaan de NFT’s ook mee, wie weet.
In ieder geval heeft kunstenaar Memo Akten in 2020 een site opgezet om de schade aan het milieu te berekenen: http://cryptoart.wtf/. Zoals niemand dat zal verbazen werd deze informatie misbruikt om elkaar online te lijf te gaan, en leidde het niet tot een constructief debat. Nu toont hij een lijst van naslagwerk en artikelen.
Dus wat hebben we eigenlijk geleerd, wat zijn NFT’s? Het nieuwste kapitalistische piramidespel? Een zoektocht naar nieuwe eenheden van waarde, of een manier om kunst te vereeuwigen? Of een betere manier om copyright af te dwingen? Of weer een experimentele toepassing van de blockchain, die geniale oplossing voor bijna geen enkel probleem? Of is leren domweg achterhaald?
Als het allemaal te snel gaat om te begrijpen, laten we dan proberen “open te staan” voor nieuwe dingen.
Neem nou memes. Die kun je ook niet in de klassieke zin leren, maar als iemand niet onder een steen heeft geleefd het afgelopen decennium, is het deel geworden van haar vocabulair, van haar manier van zelfexpressie en referentiekader. Clusterduck onderzoekt memes, ze zijn een interdisciplinair collectief dat op de kruising van onderzoek, design en transmedia opereert, “focusing on the processes and actors behind the creation of Internet related content“. Zij breken een lans voor het belang van memes in het Meme Manifesto. Hierin declareren ze dat memes een vorm van krachtige culturele technologie zijn, die dusdanig erkend en behandeld moeten worden. Memes zijn niet alleen visuele grapjes, maar een manier om onze werkelijkheid te begrijpen en te creëren.
Waarschijnlijk is het beter gezegd dat wij memes niet kunnen leren, maar AI wel. AI kan het nu zelfs maken en vaak is het beter dan waar wij, intellectueel transparantere wezens, mee komen. Kijk maar op This meme does not exist (2019) waar AI verrassend geestige memes genereert. Ik wil de clou niet verpesten, maar ik vond het zeer eloquent samengevat door iemand op Twitter: turn off the lights, the robots have won.
Maar de robots hebben het nog niet van ons overgenomen, het is ook mogelijk en inspirerend om met de AI samen te werken. OpenAI, die ook verantwoordelijk zijn voor GPT-3, heeft nu CLIP en DALL·E de wereld in geholpen, twee neurale netwerken die tekst en beeld kunnen verbinden en in github beschikbaar zijn. De meer bekwamen onder ons kunnen het dus zelf proberen, ik stel me tevreden met wat ik erover heb gelezen.
Wat doet DALL·E? Heel kort door de bocht worden door DALL·E woorden naar beelden vertaald. Dus een beschrijving zoals “an armchair in the shape of an avocado” wordt omgezet naar een reeks visuele uitkomsten, die wat mij betreft verrassend veelzijdig en creatief zijn. Ik bedoel, met zo’n prompt kan een persoon misschien een dozijn mogelijke avocadostoelen tekenen, maar uiteindelijk zal haar stijl, smaak en voorstellingsvermogen haar enorm beperken. DALL·E presenteert een onwaarschijnlijk breed scala aan mogelijkheden, wat voor kunstenaars, designers en zielen die niet elke dag hetzelfde ontbijt willen als inspirerend zullen ervaren.
Ook BigGAN moet hier vermeld worden, maar hoe dat precies werkt heb ik niet kunnen ontrafelen. Op Medium is er een goed artikel met de titel BigGAN: A New State of the Art in Image Synthesis en hieruit begrijp ik dat GAN voor Generative Adversarial Network staat en dat het hoge resolutie, levensechte beelden genereert, en eh, … Ik zou iedereen aanmoedigen om het zelf te onderzoeken. Een goede ingang is Twitter, daar blijkt tegenwoordig alles te gebeuren en hier vind je ook interessante voorbeelden van wat kunstenaars en wetenschappers ermee hebben gedaan: https://twitter.com/hashtag/BigGAN
Voor ons blijft dus gelukkig niet alleen een curatoriele rol over, maar we kunnen AI ook inzetten om ideeën en oplossingen te creëren waar je als unenhanced mens niet op zou komen. Hoe we technologie inzetten wordt ook alleen maar door onze verbeeldingskracht beperkt, en misschien door de technische skills op individueel niveau. Dus voor de minder gevorderden en voor de één-klikskunstenaars onder ons en natuurlijk voor alle geïnteresseerden is er ook een app: probeer eens Artbreeder.
Alles begrijpen zit er niet meer in, misschien moet ik het leren maar aan de kunstmatige intelligentie overlaten. Gelukkig is er altijd nog koffie, en ik kan open staan, klikken als de beste en kijken wat er nog komen gaat. Ik ben benieuwd.