Deel III: Wat moeten we met de Wiv?

Het is inmiddels een jaar geleden dat ISOC Nederland haar zorgen kenbaar maakte tijdens de consultatie voor een wetsvoorstel om de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv) aan te passen[1]. Wat is er sindsdien gebeurd? Officieel is er geen statuswijziging: de resultaten van de consultatie, ruim 1100 voor het merendeel kritische responses, zijn verwerkt in een aangepast voorstel dat indertijd naar de Raad van State is gestuurd. Vorige week pas maakte deze bekend een advies te hebben vastgesteld[2], maar dat advies en het aangepaste voorstel zijn niet openbaar gemaakt.

Uitgelekte aanpassingen
Het vooralsnog geheime, aangepaste voornemen van het Kabinet lekte echter uit via de Volkskrant afgelopen april.[3] Daaruit is op te maken dat een aantal significante aanpassingen opgenomen is in het voorstel en de bijbehorende Memorie van Toelichting:

  • Er is meer aandacht voor de onderbouwing van nut en noodzaak van nieuwe bevoegdheden voor de diensten;
  • De terminologie ‘interceptie in bulk’ is komen te vervallen en daarvoor in de plaats is er de ‘onderzoeksopdrachtgerichte bevoegdheid’ gekomen;
  • Een in het leven te roepen onafhankelijke commissie van rechters (‘Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden’) kan de Minister overrulen wanneer deze ‘onrechtmatig’ toestemming heeft verleend voor de inzet van bijzondere bevoegdheden door de diensten;
  • De staat reserveert budget om de inzet van de onderzoeksopdrachtgerichte bevoegdheid te bekostigen, hetgeen beschouwd kan worden als een additionele proportionaliteitstoets bij de beoogde inzet ervan.

Niet ver genoeg
Op zich zijn dit verbeteringen, allen in lijn met de ISOC consultatie-respons. Toch vinden wij ze niet ver genoeg gaan. Zo worden nut en noodzaak nog steeds niet voldoende concreet onderbouwd, het hacken van onverdachte derden om bij zogenaamde ‘targets’ te komen staat er nog steeds in, net als het delen van ongeëvalueerde, in bulk onderschepte data met buitenlandse diensten, en wat ISOC betreft is ‘onderzoeksopdrachtgericht’ een eufemisme voor de nog immer door de diensten gewenste bevoegdheid om ongericht, in bulk, iedere vorm van communicatie te kunnen onderscheppen en bewaren. En ook invulling van het onafhankelijke toezicht moet beter. Dit alles hebben we het afgelopen jaar op meerdere momenten met de betrokken Ministeries en diensten gedeeld.

Wat doet ISOC?
ISOC is voornemens haar zorgen over de vergaande voornemens te blijven uiten: enerzijds in de vorm van een campagne wanneer de definitieve stukken openbaar gemaakt worden, samen met andere NGO’s als Bits of Freedom, Amnesty International, Free Press Unlimited en Pax for Peace, en anderzijds richting Parlementariërs wanneer de Tweede Kamer aan zet is.

Tenslotte zal ISOC blijven hameren op het risico dat wanneer de wet niet aan Europese jurisprudentie voldoet – zoals nu nog het geval is – de wet door de Europese rechter naar de prullenbak kan worden verwezen en dat het Kabinet dan terug bij af is. ISOC adviseert de penvoerders van het wetsvoorstel om het rapport ‘Ten standards for oversight and transparency of national intelligence services’[4] van het Instituut voor Informatierecht als leidraad te nemen en deze te incorporeren in het voorstel. In het rapport zijn een tiental richtlijnen geformuleerd voor transparantie en toezicht op inlichtingendiensten. ISOC raadt aan hier navolging aan te geven zodat noodzakelijkheid en proportionaliteit, alsmede continu toezicht, met betrekking tot de inzet van bevoegdheden door de Nederlandse diensten geborgd zijn.

Bastiaan Goslings

Lees ook:
Wat moeten we met de Wiv? en
Deel II: Wat moeten we met de Wiv?

[1] https://www.internetconsultatie.nl/wiv/reactie/e5dbdd08-0364-40ec-ab34-6804432eb3e8

[2] Zie de vastgestelde adviezen uit week 38
https://www.raadvanstate.nl/adviezen/actuele-adviezen/vastgestelde-adviezen.html

[3] http://www.volkskrant.nl/tech/kabinet-houdt-vast-aan-massaal-aftappen-internetverkeer~a4291392/

[4] http://www.ivir.nl/publicaties/download/1591.pdf